บันทึกการเรียนครั้งที่ 2 

วันพุธที่ 24 มกราคม พ.ศ. 2561

เนื้อหาการเรียนการสอน

     

การบริหารจัดการสถานศึกษาระดับปฐมวัย

ความหมายและความสำคัญของการบริหารสถานศึกษา

ความหมายของการบริหารการศึกษา ( Education Administration )

     การบริหารการศึกษา แยกออกเป็น 2 คำ คือ การบริหาร และ การศึกษา ความหมายของ “การบริหาร” มีผู้ให้ความหมายไว้หลากหลาย ทั้งคล้ายๆกันและแตกต่างกัน คือ

• การบริหาร คือ ศิลปะของการทำงานให้สำเร็จโดยใช้บุคคลอื่น
• การบริหาร คือ การทำงานของคณะบุคคล ตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป ที่ร่วมกันปฏิบัติการให้บรรลุเป้าหมายร่วมกัน
• การบริหาร คือ การที่บุคคลตั้งแต่สองคนขึ้นไปร่วมกันทำงาน เพื่อจุดประสงค์อย่างเดียวกัน

     ** จากความหมายของ “การบริหาร” พอสรุปได้ว่า “การดำเนินงานของกลุ่มบุคคลเพื่อให้บรรลุจุดประสงค์ที่วางไว้”

     ส่วนความหมายของ “การศึกษา” มีผู้ให้ความหมายไว้คล้ายๆกัน ดังนี้

• การศึกษา คือ ความเจริญงอกงาม ทั้งร่างกาย อารมณ์ สังคมและสติปัญญา
• การศึกษา คือ การสร้างเสริมประสบการณ์ให้ชีวิต
• การศึกษา คือ เครื่องมือที่ทำให้เกิดความเจริญงอกงามทุกทางในตัวบุคคล

     ** จากความหมายของ “การศึกษา” ข้างบนนี้พอสรุปได้ว่า “การพัฒนาคนให้มีคุณภาพ ทั้งความรู้ ความคิด ความสามารถ และความเป็นคนดี”

     เมื่อนำความหมายของ “การบริหาร” มารวมกับความหมายของ “การศึกษา” ก็จะได้ความหมายของ  “การบริหารการศึกษา”    ว่า “การดำเนินงานของกลุ่มบุคคล เพื่อพัฒนาคนให้มีคุณภาพ ทั้งความรู้ ความคิด ความสามารถ และความเป็นคนดี”

ความหมายของการบริหารสถานศึกษา

     วีรชัย  วรรณศรี (2545) การบริหารสถานศึกษา หมายถึง กระบวนการต่างๆ ในการดำเนินงานของกลุ่มบุคคล เพื่อให้บริการทางการศึกษาแก่สมาชิกในสังคมให้บรรลุตามจุดมุ่งหมายที่กำหนดไว้

     วิโรจน์  สารัตนะ (2546) กล่าวว่า การการบริหารเป็นกระบวนการดำเนินงานเพื่อให้บรรลุจุดหมายขององค์กร โดยอาศัยหน้าที่ทางการบริหารที่สำคัญประกอบด้วย การวางแผน (Planning) การจัดองค์กร (Organizing) การนำ (Leading) และการควบคุม(Controlling)

     เฉลิมชัย  สมท่า (2547)  กล่าวว่าการบริหารโรงเรียนเป็นกิจกรรมทางการศึกษาที่จะต้องทำอย่างเป็นระบบเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้

ความสำคัญของศิลปะสร้างสรรค์สำหรับเด็กปฐมวัย

     สรุปได้ว่า การบริหารสถานศึกษา หมายถึง ผู้ที่ทำหน้าที่หัวหน้าหรือผู้นำดำเนินงานเพื่อให้บรรลุจุดมุ่งหมายขององค์กร โดยใช้กระบวนการบริหารกลุ่มบุคคล กระบวนการต่างๆ ในการดำเนินงานของกลุ่มบุคคลให้เปลี่ยนวิธีคิด วิธีทำใหม่ เป็นผู้นำทางความคิด การแก้ปัญหา การตัดสินใจ การสร้างแรงจูงใจและจัดสรรการใช้ทรัพยากรต่างๆ ให้เป็นกลุ่มงานที่สัมพันธ์กันอย่างดี มีกลังคนที่มีความสามารถพร้อมสร้างบุคลากรให้ทำงานได้อย่างถูกต้องเพื่อให้บุคลากรร่วมมือกันพัฒนาคุณภาพของงานภายในสถานศึกษาและให้บริการทางการศึกษาแก่สมาชิกของสังคม 

ความสำคัญของการบริหารสถานศึกษา

     จันทรานี  สงวนนาม (2545) กล่าวว่า เพื่อความอยู่รอดขององค์กร การเรียนรู้เพื่อบริหารองค์กร จะช่วยให้องค์กรสามารถกำหนดวัตถุประสงค์ เป้าหมายของงานบุคลากรตลอดจนการดำเนินงานได้อย่าง

เหมาะสม

     นงลักษณ์  วิรัชชัย (2545) กล่าวว่า การปฏิรูปสถานศึกษาจะประสบความสำเร็จได้ก็ต่อเมื่อผู้บริหารผู้บริหารมีคุณลักษณะต่อไปนี้ คือ มีความสามารถทางการบริหารตลอดจนการดำเนินงานได้อย่าง

เหมาะสม

     Mckinson (2550) กล่าวว่า มนุษย์เป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุดในการบริหาร ถึงแม้ว่าคุณค่าของมนุษย์จะเป็นสิ่งจับต้องไม่ได้และไม่สามารถใช้หลักเกณฑ์กำหนดคุณค่าเช่นเดียวกับวัตถุหรือสินค้าอื่นใด แต่ก็ยังถือว่ามนุษย์เป็นทรัพยากรทางเศรษฐกิจที่มีค่าและมีเกียรติสูงสุด

     สรุปได้ว่า การบริหารสถานศึกษาหรือการบริหารองค์กร  สิ่งที่ต้องตระหนักหรือให้ความสำคัญ คือการบริหารงานบุคคล เพราะบุคคลเป็นทรัพยากรที่มีค่าในองค์กร ที่สามารถพัฒนาศักยภาพได้ไม่มีที่สิ้นสุด ซึ่งจะทำให้องค์กรสามารถดำเนินกิจการต่างๆ ให้บรรลุวัตถุประสงค์ได้ ช่วยให้บุคคลที่ปฏิบัติงานในองค์กรมีขวัญและกำลังใจในการปฏิบัติงาน เกิดความจงรักภักดีต่อองค์กรที่ปฏิบัติงาน เสริมสร้างความมั่นคงแก่สังคมและประเทศชาติ นั้นหมายถึงผู้บริหารจะต้องมีความรู้เรื่องการบริหารเป็นอย่างดี

หลักการ แนวคิดและทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการบริหารสถานศึกษา
   หลักการบริหารงานบุคคล

     สำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ (2545)  ให้แนวคิดในการบริหารและการจัดการที่ดี เพื่อมาปรับใช้ในบริบทขององค์กรทางการศึกษา ในประเด็กดังนี้

     1. การกำหนดจุดหมาย ผลที่คาดหวัง หรือภาพความสำเร็จของการบริหารและการจัดการที่ดี 

(Goal / Expected / Output)

     2. กระบวนการบริหารและการจัดการที่ดี (Process)

     3. ทรัพยากรในการบริหารจัดการที่ดี (Input / Resource)

     4. ระบบควบคุม (Feedback / Control System)

     5. ปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการบริหารและการจัดการที่

  ขอบข่ายของการบริหาร

     กระทรวงศึกษาธิการ (2546) ได้กำหนดขอบข่ายภาระงานในการบริหารงานบุคคลไว้ประกอบด้วย 

5 งาน ได้แก่

     1. การวางแผนอัตรากำลังและการกำหนดตำแหน่ง

     2. การสรรหาและการบรรจุแต่งตั้ง

     3. การเสริมสร้างประสิทธิภาพในการปฏิบัติราชการ

     4. วินัยและการรักษาวินัย

     5. การออกจากราชการ

   ขอบข่ายของการบริหาร

     สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (2545) ได้กำหนดขอบข่ายการบริหารงานบุคคลไว้ประกอบด้วย 6 งาน ได้แก่

     1. การวางแผนกำลังคน

     2. การสรรหา

     3. การบรรจุแต่งตั้ง

     4. การพัฒนา

     5. การธำรงรักษา

     6. การให้พ้นจากงาน

     

     สรุปได้ว่าขอบข่ายของการปฏิบัติงานของสถานศึกษาในการบริหารงานบุคคลนั้นมีภาระงานที่สำคัญๆ ที่สถานศึกษาควรปฏิบัติ ประกอบด้วย

     1. การวางแผนอัตรากำลังและกำหนดตำแหน่ง โดยมีการวิเคราะห์ภารกิจและประเมินสภาพความต้องการกำลังคน กับภารกิจของสถานศึกษามีการจัดทำภาระงานสำหรับข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา และแจ้งภาระงาน มาตรฐานคุณภาพงาน มาตรฐานวิชาชีพ จรรยาบรรณวิชาชีพ เกณฑ์ประเมินผลงานแก่ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาในสถานศึกษาก่อนมีการมอบหมายหน้าที่ให้ปฏิบัติงาน

     2. การสรรหาและบรรจุแต่งตั้ง โดยมีการดำเนินการสอบแข่งขัน สอบคัดเลือกและคัดเลือกในกรณีจำเป็นหรือมีเหตุพิเศษในตำแหน่งครูผู้ช่วยครูและบุคลากรทางการศึกษาอื่นในสถานศึกษา

การบริหารเป็นทั้งศาสตร์และศิลป์  (Science and arts)

• เป็น ศาสตร์ เพราะ มีหลักการ กฎเกณฑ์ และทฤษฏีที่เชื่อถือได้ เกิดจากการศึกษาค้นคว้าเชิงวิทยาศาสตร์
• เป็น ศิลป์ เพราะต้องทำงานกับคน ต้องเลือกใช้วิธีการให้เหมาะสมกับแต่ละบุคคล ต้องฝึกให้ชำนาญ จึงต้องประยุกต์ใช้อย่างมีศิลป์

ทฤษฏีที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการสถานศึกษา

ความหมายของทฤษฏี

• กลุ่มของข้อเสนอ หรือ ของมโนทัศน์ที่สัมพันธ์เชื่อมโยงซึ่งกันและกัน
• เป็นข้อสรุปอย่างกว้างๆ ทั่วไปที่พรรณนาและอธิบายถึงพฤติกรรมละปรากฏการณ์อย่างเป็นระบบ

ความจำเป็นในการศึกษาทฤษฏี

• ทฤษฏีเป็นพื้นฐานของการกำหนดสมมติฐานเพื่อทดสอบปรากฏการณ์ที่สังเกตได้ ในเมื่อทฤษฏีอยู่บนพื้นฐานของตรรกวิทยา มีเหตุผลแม่นยำ ถูกต้องแล้ว การปฏิบัติก็จะมีเหตุผลและถูกต้องเช่นเดียวกัน
• ทฤษฏีเป็นจุดเริ่มต้นของการวิจัย โดยกำหนดทิศทางของการวิจัย

พัฒนาการของทฤษฏีทางการบริหาร

ทัศนะดั้งเดิม (Classical viewpoint)

• การบริหารเชิงวิทยาศาสตร์
•  การจัดการเชิงบริหาร
• การบริหารแบบราชการ

1. การบริหารเชิงวิทยาศาสตร์ (Scientific management)

     Frederick. W. Taylor (เทเลอร์) บิดาแห่งการบริหารเชิงวิทยาศาสตร์ ได้เสนอ หลัก 4 ประการ

       1. ใช้วิธีทางวิทยาศาสตร์ มีการแยกวิเคราะห์งาน

       2. มีการวางแผนการทำงาน

       3. คัดเลือกคนทำงาน

       4. ใช้หลักการแบ่งงานกันทำระหว่างฝ่ายบริหารกับฝ่ายปฏิบัติ

2. ทฤษฏีการจัดการเชิงบริหาร (Administration management)

•  Henry Fayol : หลักการบริหาร 14 หลักการ และขั้นตอนการบริการ POCCC
•  Chester Barnard : ทฤษฏีการยอมรับอำนาจหน้าที่
•   Luther Gulick : ใช้หลักการของ Fayol  โดยใช้คำย่อว่า POSDCoRB ซึ่งเป็นหน้าที่ 7 ประการ

3. ทฤษฏีการบริหารแบบราชการ (Bureaucratic management)

•  Max Weber พัฒนาหลักการจัดการแบบราชการ

           1. มีกฎระเบียบข้อบังคับเพื่อควบคุมการตัดสินใจ

           2. ความไม่เป็นส่วนตัว

           3. แบ่งงานกันทำตามความถนัด ความชำนาญเฉพาะทาง

           4. มีโครงสร้างการบังคับบัญชา

           5. ความเป็นอาชีพที่มั่นคง

           6. มีอำนาจหน้าที่ในการตัดสินใจ โดยมีกฎระเบียบรองรับ

           7. ความเป็นเหตุเป็นผล

    

ข้อเสียของระบบราชการ

• ระเบียบปฏิบัติที่เคร่งครัดเกินไป ไม่ยืดหยุ่นทำให้งานล่าช้า ไม่เกิดความคิดสร้างสรรค์
• การรวมศูนย์อำนาจ ทำให้ตัดสินใจล่าช้า ไม่ทันเหตุการณ์และเทคโนโลยี
• การมีสายการบังคับบัญชา ทำให้เกิดการชิงดีชิงเด่น ประจบประแจง
• การแบ่งงานตามความถนัดเป็นกลุ่ม ทำให้เกิดการสร้างอาณาจักร

     ทั้ง 3 ทฤษฏี มีความเหมือนและแตกต่างกันอย่างไร

     ความเหมือน

     1. ด้านโครงสร้าง เน้นการแบ่งงานกันทำ การมีสายการบังคับบัญชา กำหนดหน้าที่ของการบริหาร เน้นหลักการ

     2. ด้านผู้ปฏิบัติ เหมือนเครื่องจักร เน้นสิ่งจูงใจด้านเศรษฐกิจและความมั่นคงในงาน ความต้องปรับตัวเข้ากับงาน

     3. ด้านผู้นำ ให้ความสำคัญกับบทบาทผู้นำ เอกภาพ ระบบคุณธรรม เป้าหมายองค์กรสำคัญกว่าบุคคล

     4. ด้านการตัดสินใจ เน้นความเป็นเหตุผล ประสิทธิภาพ กำไร

     ความต่าง

     Taylor : กำหนดวิธีการทำงานที่ดีที่สุด The one best way

     Fayol   : เน้นหลักการ 14 หลักการ

     Weber  : เน้นระเบียบข้อบังคับ มีเกณฑ์ประเมินผล

ทัศนะเชิงพฤติกรรม (Behavioral viewpoint)

• ทฤษฏีพฤติกรรมระยะเริ่มแรก
• การศึกษาที่ฮอว์ธอร์น
• ความเคลื่อนไหวเชิงมนุษยสัมพันธ์
• หลักพฤติกรรมศาสตร์

1. ทฤษฏีพฤติกรรมระยะเริ่มแรก (Early behavioral theories)

• Hugo Munsterberg บิดาแห่งจิตวิทยาอุตสาหกรรม  ใช้หลักจิตวิทยาในการจำแนกคนงานให้เหมาะสมกับงาน
• Mary Parker Follett นักปรัชญาแห่งเสรีภาพของบุคคล เน้นสภาพแวดล้อมในการทำงานและการมีส่วนร่วม

2. การศึกษาที่ฮอว์ธอร์น (Hawthorne studies)

• การทดลองของบริษัท เวสเทิร์น อิเล็กทริก ที่เมืองฮอว์ธร์น เพื่อศึกษาเกี่ยวกับผลของแสงไฟต่อประสิทธิภาพในการทำงาน
• ในช่วงท้ายของการทดลอง Elton Mayo ร่วมทำการทดลอง สรุปข้อค้นพบว่

          - เงินไม่ใช้สิ่งจูงใจสำคัญเพียงอย่างเดียว

          - กลุ่มไม่เป็นทางการมีอิทธิพลต่อองค์การ

3. การเคลื่อนไหวเชิงมนุษยสัมพันธ์ (Human relation movement)

• Abraham Maslow :  มาสโลว์

         ทฤษฏีลำดับขั้นความต้องการ

•  Douglas McGregor : แมคเกรเกอร์

           ทฤษฏี X และทฤษฏี Y

     ทฤษฏี X และทฤษฏี Y

• เป็นสมมติฐานเกี่ยวกับทัศนะเกี่ยวกับผู้บริหารที่มีต่อคนงาน
• ทัศนะของผู้บริหารจะส่งผลต่อพฤติกรรมการบริหารงานของเขาด้วย
• เขาเห็นว่า องค์การแบบเดิม (รวมศูนย์ สื่อสารบนลงล่าง) ไม่ช่วยให้เกิดผลผลิต แต่สะท้อนธรรมชาติของมนุษย์ เรียกว่าทฤษฏี X
• ทฤษฏี X มองว่าคนไม่ชอบทำงาน เลี่ยงความรับผิดชอบ
• ไม่ทะเยอทะยาน ชอบให้สั่งการ ต้องใช้เงินจูงใจ ต้องควบคุมมาก
• ทฤษฏี Y มองว่า คนจะให้ความร่วมมือถ้าพอใจในสภาวะการทำงาน
• คนขยันไว้ใจได้ ควบคุมตนเองได้ มีความคิดริเริ่มในการทำงาน ถ้าได้รับการจูงใจที่ถูกต้องจากเพื่อนร่วมงาน
• คนจะพัฒนาตนเองอยู่เสมอ

4. หลักพฤติกรรมศาสตร์ (Behavioral science approach)

• เป็นการนำผลการวิจัยเชิงวิทยาศาสตร์ เพื่อพัฒนาทฤษฏีเกี่ยวกับพฤติกรรมของมนุษย์ จากศาสตร์ สาขาต่างๆ เมื่อ
• นำไปทดสอบแล้วจะเสนอให้นักบริหารนำไปใช้ เช่น ทฤษฏีการตั้งเป้าหมาย ของ Locke

ทัศนะเชิงปริมาณ (Quantitative viewpoint)

• การบริหารศาสตร์
• การบริหารปฏิบัติการ
• ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร

1.การบริหารศาสตร์ (Management science)

• มุ่งเพิ่มความมีประสิทธิผลในการตัดสินใจจากการใช้ตัวแบบคณิตศาสตร์และวิธีการเชิงสิติ ซึ่งแพร่หลายได้รวดเร็วเนื่องจากความก้าวหน้าทางคอมพิวเตอร์ที่สามารถวิเคราะห์ข้อมูลได้อย่างซับซ้อนมากขึ้น

2. การบริหารปฏิบัติการ (Operation management)

• ยึดหลักการบริหารกระบวนการผลิตและให้บริการ
• กำหนดตารางการทำงาน
• วางแผนการผลิต
• การออกแบบอาคารสถานที่ การประกันคุณภาพ
• การใช้เทคนิคเครื่องมือต่างๆ เช่น เทคนิคการทำนายอนาคต
• การวิเคราะห์รายการ ตัวแบบเครือข่ายการทำงาน การวางแผน และควบคุมโครงการ

3. ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร (management Information System)

     สารสนเทศบริหารศาสตร์ MIS เน้นการนำเอาระบบข้อมูลสารสนเทศโดยอาศัยเครื่องคอมพิวเตอร์มาใช้ในการบริหาร (Computer based information system : CBISs)

ทัศนะร่วมสมัย (Contemporary viewpoint)

•  ทฤษฏีเชิงระบบ
• ทฤษฏีการบริหารตามสถานการณ์
•  ทัศนะที่เกิดขึ้นใหม่

1. ทฤษฏีเชิงระบบ (System theory)

     ระบบแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือ ระบบเปิดและระบบปิด

•  ระบบเปิดและระบบปิดไม่ได้แยกออกจากกัน  มีลักษณะอยู่ 9 ประการ

           - มีปัจจัยป้อนเข้าจากภายนอก

           - มีกระบวนการที่ก่อให้เกิดผลผลิต

           - ปัจจัยป้อนออกเป็นผลผลิตหรือบริการ

           - มีวงจรต่อเนื่อง

           - มีการต่อต้านแนวโน้มสู่ความเสื่อมของระบบ

           - ข้อมูลย้อนกลับเพื่อการปรับตัว

           - มีแนวโน้มสู่ความสมดุล

           - มีแนวโน้มสู่คามซับซ้อน

           - มีหลายเส้นทางเพื่อบรรลุจุดมุ่งหมาย

      รูปแบบการวิเคราะห์ระบบ

      มุ่งเน้นกระบวนการมากกว่าผลผลิต

•  ประเมินประสิทธิภาพของระบบงาน
• ประเมินเวลา
• ประเมินการใช้งบประมาณ
• ประเมินความถูกต้องของกระบวนการ
• ประเมินผลผลิตหรือผลงาน

2. ทฤษฏีการบริหารตามสถานการณ์ (Contingency theory)

    หลักการบริหารงานที่เหมาะสมขึ้นอยู่กับสถานการณ์หนึ่งๆ เท่านั้น ในสถานการณ์ที่ต่างไป ผู้บริหารอาจกำหนดหลักการจากการวิเคราะห์ลักษณะเฉพาะของแต่ละสถานการณ์เพื่อกำหนดแนวทางให้เหมาะสมกับโครงสร้าง เป้าหมายและผู้ปฏิบัติงานในองค์การ

3 ทัศนะที่เกิดขึ้นใหม่

   ทฤษฏี Z  ทฤษฏีการบริหารแบบญี่ปุ่น โดย William Ouchi  โดยรวมหลักการบริหารแบบอเมริกันรวมกับแบบญี่ปุ่นมีหลักการสำคัญคือ ความมั่นคงในงาน การมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ รับผิดชอบปัจเจกบุคคล เลื่อนตำแหน่งช้า ควบคุมไม่เป็นทางการ แต่วัดผลเป็นทางการ สนใจภาพรวมแลครอบครัว

ความรู้ที่ได้รับ / การนำไปประยุกต์ใช้

     ได้รับความรู้เรื่องความหมาย ความสำคัญของการบริหารสถานศึกษา หลักการ แนวคิดและทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการบริหารสถานศึกษา สามารถนำไปเป็นแนวทางในการจัดสถานศึกษาในอนาคตได้

การประเมิน

     ประเมินตนเอง    เข้าเรียนตรงเวลา แต่งกายเรียบร้อย ตั้งใจเรียน

     ประเมินเพื่อน      เพื่อนเข้าเรียนตรงเวลา ตั้งใจเรียน

     ประเมินอาจารย์   อาจารย์เข้าสอนตรงเวลา แต่งกายเรียบร้อย เตรียมเนื้อหาการสอนมาได้ดี